A hero of Asia အာရှသူရဲကောင်း "အရှိုချင်းလူငယ်"

Salai Tin Maung Oo Story အား Google မှတဆင်. A Forgotten Hero of Asia  ဖြင်.သာ ဝယ်ယူ ဖတ်ရှုနိုင်သည်။ 

(ဆလိုင်းတင်မောင်ဦး ကြိုးပေးမခံရမီ အတူရှိနေခဲ့သူ SB ဒုရဲအုပ်ဟောင်း ဦးသောင်းအေးနှင့် တွေ့ဆုံခြင်း) နောက်ပိုင်းသူ ရှေ့ကို ဘယ်လို ရည်ရွယ်ထားသလဲ ဆိုတော့ သူက "ကျနော့်ကိုတော့ သတ်မှာဘဲ"တဲ့။ ဆေးရုံကြီးဗုံးခွဲတဲ့ တင်ညွန့်ကို ပထမဆုံးသတ်လိုက်တာကိုး။ 

အဲဒီအချိန်မှာက အစိုးရမှာလည်း တော်တော် လေး ဘက်ပေါင်းစုံ အကျပ်အတည်းတွေ့နေရပြီ။ ဗုံးခွဲတဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေ၊ မှိုင်းရာပြည့်၊ မီးမောင်း ဇာတ်လမ်းတွေ၊ တင်မောင်ဦး ဇာတ်လမ်း၊ နောက် ဗိုလ်ကြီး အုန်းကျော်မြင့်တို့။ ဘက်ပေါင်းစုံက အကျပ်အတည်းဖြစ်နေတာ။

 

အဲဒီမှာ တင်မောင်ဦးပြောတာက ကျနော်က ခရစ်ယာန်တဲ့၊ သူတို့ကျနော့်ကို သတ်မယ်ဆိုရင်လည်း ကျနော်တို့ကျောင်းသားတွေက ဘယ်တော့မှ ဒူးထောက်လက်မြှောက်လေ့ မရှိဘူး။ ကျောင်းသား သွေးက အမြဲရဲတယ်တဲ့။ ဒါနဲ့မေးလိုက်တယ်။ မင်းဘယ်လို အနိုင်ယူမလဲလို့မေးလိုက်တယ်။ အဲဒီမှာ သူကဖြေတာက ကျနော့်ကို သေဒဏ်ပေးလို့ ကျနော် ချက်ချင်းမသေရင် ကျနော်နိုင်တာဘဲတဲ့။

 

သူမျက်နှာတချက်မပျက်ဘူး။ သူ့ကိုဒီနေ့ကြိုးလာတိုင်းသွားရင် အကိုရေ ကျနော့်ကို ဒီနေ့ လည်ပင်းကြိုး တိုင်း တယ်၊ ပေါင်ချိန်သွားတယ်လို့ပြောတယ်။

 

မျက်နှာ တချက်မပျက်ဘူး။ မင်းက အရင်က ကျောင်းမှာလည်း လူရည်ချွန်ဘဲ၊ ဘာကြောင့်ဒီလိုဖြစ်သွားလဲလို့ မေးကြည့်တော့ မဆလက ပြောတာနဲ့လုပ်တာ တခြားစီဘဲတဲ့။ အရေးအခင်းတခုမှာ ၀က်သားသည် တရုတ်ကြီး သူ့ဟာသူဆိုင်မှာ နေတာ၊ အဲဒါသေနတ်မှန်သွားတယ်။ နောက် ကလေး တယောက်က ကြောက်လို့ မြောင်းထဲ၀င်ပုန်းနေတာကို အဲဒီကလေးကို ဘက်နက်နဲ့ထိုးတာ ကလေးသေ သွားတယ်။ အဲဒီမှာတင် ကျနော် စစ်တပ်ကို စိတ်နာသွားတာတဲ့။ သေသွားတဲ့အချိန်အထိ မျက်နှာ ကတော့ တချက်မပျက်ဘူး။

 

သူကပြောတယ်၊ မသတ်လည်းသေမှာဘဲတဲ့။ သေခြင်းတရားက လူတိုင်းမှာ ရှိတယ်တဲ့။

သူက နဂိုကတည်းက အားကစားလုပ်တဲ့သူ၊ ကိုယ်ခံပညာတွေဘာတွေ တတ်ထားတော့ နေ့ရော ညရော သူကြိုး စားတယ်။ တပတ်တခါလောက် သူ့ကိုလည်ပင်း ပေကြိုးတိုင်းတယ်။ ပေါင်ချိန်တယ်။ သူ့ကျန်းမာရေး ဆေးစစ်တယ်။ အဲဒီလိုနေရင်းနဲ့ သူက ကျနော်တောင်းမှာက အဖေနဲ့အမေနဲ့တွေ့ချင်တယ်။ 

 

(၂) အချက် ကျနော်က ခရစ်ယာန်လူမျိုးဖြစ်တဲ့အတွက် ကျနော့် အရိုးကို ဂူသွင်းပေးဖို့။ ဒီလိုကျနော့်အရိုးကို ဂူသွင်းထားရင် ကျနော့်အရိုးက ထတွန်နေမှာဘဲတဲ့။ အရိုးတွန်ပြီး လှုပ်ရှားနေမှာဘဲတဲ့။ လေ့ကျင့်တယ်ဆိုတာ ကြိုးပေးတဲ့ အခါမှာ ချက်ချင်းမသေအောင် လည်ပင်းအကြောတွေကျင့်တယ်၊ ဒိုက်ထိုးတယ်။ သူ့ကို မသေမချင်း သတ်လို့ ပြောထားလို့လားတော့ မသိဘူးပေါ့။

 

တချို့က တကြိုးနဲ့မသေရင် လွတ်သွားတာရှိတယ်။ ဒါပေမယ့် တင်မောင်ဦး ပြောတာက လွတ်ဖို့ကို ပြောတာ မဟုတ်ဘူး။ သတ်သတ်ချင်းမသေရင် ကျနော်နိုင်တာဘဲလို့ပြောတာ။ အဲဒီမှာ သူ့ရဲ့ စိတ်ဓာတ်၊ ကျောင်းသား တွေရဲ့ စိတ်ဓာတ်ကို တော်တော်လေး လေးစားသွားတာ။

 

သူ့ကို သတ်မယ့်နေ့မှာ မနက် အစောကြီးခေါ်ထုတ်လာတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာ သူကအော်ပြောတယ်။ ကျနော် ကျောင်းသား ခေါင်းဆောင် တင်မောင်ဦးကို သတ်တော့မယ်ဗျို့ဆိုပြီး။ သူက တကယ်တော့ ကြောက်လို့ အော် တာ မဟုတ်ဘူး။

 

ဖမ်းထားတဲ့ ကျောင်းသားတွေကို တပ်လှန့်လိုက်တာ။ ထောင်ထဲမှာရှိတဲ့ ကျောင်းသားတွေကို တပ်လှန့် လိုက်တာ။ အဲဒါနဲ့သူ့ကိုခေါင်းစွပ်ကြီးနဲ့တွဲခေါ်လာပြီးတော့ ကြိုးစင်တင်၊ ကြိုးစင်ပေါ်မှာ ကြိုးကွင်းစွပ်တာ တွေဘာတွေ လုပ်ပြီးတော့မှ နောက်ဆုံးဒေါက်ဖြုတ်တာပေါ့လေ။ ကြိုးပေးမယ်ဆို ဒီအတိုင်းမရဘူး။ တရား သူကြီး ပါရမယ်၊ နောက်အကျဉ်းဦးစီးအရာရှိ ပါရမယ်။ ဒီလိုအဖွဲ့နဲ့ ကော်မတီနဲ့ လုပ်ရတာ။ 

 

အဲဒီမှာ သူ့ကိုဘာ့ကြောင့်ပိုပြီးလေးစားသွားလဲ ဆိုတော့ သူကသူပြောတဲ့အတိုင်း ဖြစ်အောင် လုပ်တာ။ ဘာဖြစ် လို့ လဲ ဆိုတော့ ဒေါက်ဖြုတ်လိုက်တဲ့အချိန်အထိ ကြိုးကလည်း မငြိမ်သေးဘူး။ တော်တော်ကြီး ကြာတဲ့အထိ စစ်ကြတော့ အသက်ရှိနေသေးတယ်။ အဲဒီတော့ နောက်ဆုံးဒေါက်ဖြုတ်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်တွေက အပေါ်တက်လာပြီး ပုခုံးကို နင်းချလိုက်တော့မှ သူက အသက် ထွက်သွားတာ။ ဒေါက်ဖြုတ်ခါ နီးမှာ သူ မေးကြောတွေ တောင့်ထား မယ်။ မသေအောင် အတတ်နိုင်ဆုံးတောင့်ထားတာ။

(၂၀၂၂ ဇွန်လ ၂၆ ရက်နေ့တွင် ကျောင်းသားရဲဘော် ချင်းအမျိုးသား ဆလိုင်းတင်မောင်ဦး အသတ်ခံရခြင်း ၄၆ နှစ် ပြည့်ခဲ့ပြီ။ ကြိုးကွင်းစွပ် ဒေါက်ဖြုတ်သော်လည်း အသက်မသေ၍ မသေသေအောင် အသတ်ခံခဲ့ရသော ကျောင်းသား ခေါင်းဆောင် ဆလိုင်းတင်မောင်ဦး ၏ ထောင်တွင်း ဖြစ်ရပ်မှန်အား ဒုရဲအုပ်ဟောင်း ဦး သောင်းအေး နှင့် မြန်မာသံတော်ဆင့် ဂျာနယ် ဝိုင်းတော်သား၊ ဝိုင်းမော်တို့ တွေ့ဆုံခြင်းမှ ထုတ်နုတ် ဖော်ပြ အပ်ပါသည်။

 

 

#SaliaTinMaungOo

Bawm ချင်းတို. ရိုးရာ

 .

 Bawm (သို့) Bawm Chin , Banjogi ဟု လူသိများ၍ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တွင် နေထိုင်ပြီး  ကူကီးချင်း ဘာသာစကား ပြောဆိုကြသည်. ဒေသအား "Bawmram" ဟု ခေါ်ဆိုကြသည်။ The Bom (သို့) Bawm သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် နိုင်ငံ စစ်တကောင်း တောင်တန်း ဒေသတွင် နေထိုင်သည့် တိုင်းရင်းသား အသိုင်းအဝိုင်းဖြစ်ပြီး Bawm လူမျိုး သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံရှိ အသေးငယ်ဆုံးသော လူမျိုးစုများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။
 

အထူးသဖြင်. ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံ စစ်တကောင်းဒေသ၊  Rangamati ခရိုင် နှင်. Bandarban ခရိုင်တွင် အနေများပြီး  Bawm အဖွဲ.အစည်း အများစုသည် the Bethel Para , the Bandarban ခရိုင်တွင် နေထိုင် ကြသည်။

 Bawm ဘာသာစကားသည် အတော်အတန်ဖွံ့ဖြိုးပြီး အဘိဓာန်များ၊ ဘာသာရေးစာပေများ၊ သမိုင်းဝင်စာများ၊ ရိုးရာပုံပြင်များ၊ ဝတ္ထုတိုများနှင့် သိပ္ပံ စိတ်ကူးယဉ်စာအုပ်များ အပါအဝင် စာပေများစွာ ရှိသော်လည်း Bawm ဘာသာ စကား တိုးတက်စေရန် စွန်.စားမှု များစွာ လုပ်အပ်နေသေးသည်။

ဘာသာစကား တိုးတက်အောင်မြင်စေသည့် နည်းလမ်းတစ်ခုမှာ Bawm အသိုက်အဝန်းတစ်ခုလုံးတွင် ဘာသာစကားကို နောင်လာနောက်သားသို့ လက်ဆင်.ကမ်း လွှဲပြောင်းပေးရန်အတွက် လုံလောက်သော အရင်းအမြစ်များ ရှိနေကြောင်း သေချာစေရန် ဘာသာစကားပေါင်းစုံ ပညာရေးပရိုဂရမ်များကို အသုံးပြုခြင်းဖြင်. ရပ်ရွာလူထုအား စာအုပ်၊စာပေ အသုံးပြုခြင်း ပညာပေးရန်လိုအပ်သည်။

1981 ခုနှစ်တွင် Bawm 7,000 ခန့်သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် အရှေ့တောင်ပိုင်းရှိ တောင်ကုန်းများတွင် နေထိုင်ခဲ့ ကြပြီး 2004 ခုနှစ်တွင် Bawm 5,000 ဝန်းကျင်ခန်. အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် နေထိုင်ကာ တနိုင်ငံလုံး လူဦးရေ စုစုပေါင်း 16,000 ရှိသည်။ 2011 ခုနှစ်တွင် Bawm 10,000 သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် စစ်တကောင်း တောင်တန်းများတွင် နေထိုင်ခဲ့ပြီး 1,500 Bawm သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် နေထိုင်ခဲ့သည် ။

 အိန္ဒိယနှင့် မြန်မာတို့တွင် Bawm ဘာသာစကား  ပြောဆိုသူဦးရေ ဆက်လက် ကျဆင်းနေသဖြင့် အိန္ဒိယနှင့် မြန်မာပြည်ရှိ Bawm အသိုင်းအဝိုင်းတွင် ဘာသာစကား၏ ခြိမ်းခြောက်မှု ပြင်းထန်စွာ ခံနေရသည်။ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်တွင် ဘာသာစကား တည်ငြိမ်သော်လည်း ၎င်းဘာသာ စကားပြောဆိုသူ အရေအတွက်မှာ တိုးလာခြင်း မရှိပေ။

2004 ခုနှစ်တွင် Bawm 10,000 ခန့်သည် India တွင်နေထိုင်ခဲ့ပြီး နိုင်ငံအားလုံးတွင်လူဦးရေစုစုပေါင်း 24,500 ရှိသည်။ 2011 ခုနှစ်တွင်  12,000 သည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် စစ်တကောင်းတောင်တန်းများတွင် နေထိုင်ခဲ့ပြီး 2,500 Bawm သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် နေထိုင်ခဲ့သည်။ သူတို့သည် တရုတ်-တိဗက် Bawm ဘာသာစကားကို ပြောဆိုကြသည်။ (ကိုးကားချက်....ဝီကီပီဒီယား )

BAWM ချင်း တို. သမိုင်း

 Bawm နှင့် အခြားသော ကူကီးချင်းမျိုးနွယ်စုများသည် စစ်တကောင်းတောင်တန်းဒေသများတွင် ပထမဆုံး နေထိုင်သူများဖြစ်သည်။ Bawm လူမျိုးအများစုကို ဘင်္ဂါလီများက ကူကီးဟု ခေါ်ကြပြီး မြန်မာနိုင်ငံတွင် ချင်းဟုလည်း ခေါ်ကြသည်။ 

ဘာသာတရား
၁၉၁၈ ခုနှစ်မှစ၍ ဗြိတိသျှအစိုးရမှ ထောက်ပံ့သော နှစ်ခြင်းခရစ်ယာန် သာသနာပြုများ၏ ကြိုးပမ်း အားထုတ် မှုကြောင့် Bawm အများစုသည် ခရစ်ယာန်ဘာသာကို လက်ခံကြပြီး ၎င်းတို့အားလုံးမှာ ခရစ် ယာန်များ ဖြစ်ပြီး ခရစ်တော်ကို အလေးအနက် ယုံကြည်ကြသည်။

  Bawms တွင် သင်းအုပ်ဆရာ ၁၀၇ ဦး၊ ဧဝံဂေလိဆရာ ၉၈ ဦးနှင့် သက်ကြီးရွယ်အို ၃၂၁ ဦးခန့်ရှိပြီး ဧဝံဂေလိ ခရစ်ယာန် ဘုရားကျောင်း (ECC)၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရှိ Presbyterian ဘုရားကျောင်း (PCB)၊ ဘင်္ဂလား ဒေ့ရှ်ခရစ်ယာန်အသင်းတော် (BCC)၊ Evangelical Reformed Presbyterian Church (ERPC)၊ ဘင်္ဂလား ဒေ့ရှ်၊ Bawm Tribal Baptist Church (BBTBC)၊Independence Baptist Church Bangladesh (IBC - B), Bangladesh Baptist Church Sangha (BBCS), Church of Christ (COC) နှင့် Bangladesh Missionary Church (BMC) စသည်တို့ဖြစ်သည်။

Bawm ဘုံစာပေဖြင်. ကျမ်းစာအား Bangladesh Bible Society မှ ၂၀၀၆ တွင် ထုတ်ဝေ ဖြန်.ချီခဲ.သည်။ Mizo , Lai စာပေနှင်. ဆင်တူရိုးမား ဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာဦးကျမ်း ၁း၁ Thilsiam Thâwngthâng....
1A tîrah Pathian nih laikulh a siam liauah chun, 2 tual chu zeikhawm silo leh a karo hen a um. Tisumsumriat tlingtlawk nih thil zeizawng a khuh hep mi chu a pum hen a mûi pang le, Pathian thiltikhonâk chu tî tlûnah â vel lemang.

 

ရခိုင်ရှိချင်းတို.

 ရခိုင်ပြည်နယ်ရှိ ချင်းလူမျိုးတို့တွင် လူဦးရေအများဆုံးမှာ မြို ( ခမိ ) သို့မဟုတ် မြို ( ဝါကုန်း) လူမျိုးဖြစ်၏။ လူဦးရေ ၁၂ဝ⁠ဝဝဝ မျှရှိ၍ စစ်တွေခရိုင်တွင် ၃ ပုံ ၂ပုံ၊ ရခိုင်တောင်တန်းဒေသတွင် ၃ ပုံ ၁ ပုံ ပျံ့နှံ့လျက် ရှိသည်။ အခြားချင်းလူမျိုးများမှာ ပခုက္ကူ တောင်တန်းနယ်ရှိ ချင်းပုန်း၊ ယင်ဒူးတို့နှင့် နွယ်သော ပို၊ မုံယင်၊ ကို၊ ကယင်တို့ ဖြစ်သည်။ ယင်းတို့ကို ကျောက်ဖြူနှင့် စစ်တွေခရိုင်တွင် တွေ့ရ၏။ ခမွီ သို့မဟုတ် ခမွေတို့ကို ရခိုင် တောင်တန်း ဒေသ၊ စစ်တစ်ကောင်းခရိုင် တောင်ကုန်းဒေသတို့ တွင် တွေ့ရ၏။ အရိုင်းနှင့် အဝဟု ၂ မျိုး ကွဲသေးသည်။ အရိုင်းခမွီတို့အား တစ်နည်းအားဖြင့် အဖျားခမွီဟုလည်း အချို့ တို့က ခေါ်သည်။

အခြားချင်းအမျိုးများမှာ ရခိုင်တောင်တန်းဒေသရှိ တောင်ဆို (၁ဝ⁠ဝဝ)၊ စစ်တွေခရိုင်ရှိ ကောကဒန် (၃ဝဝ)၊ ကျောက်ဖြူခရိုင်တွင် အများဆုံးတွေ့ရသော လဲဒူ (၁၇ဝဝ)၊ စစ်တု (၅ဝ⁠ဝဝ)၊ မတု (၁၅ဝ)နှင့် ချောင်းကြီးချင်း (၃၆) တို့အပြင် ကျောက်ဖြူနယ်အတွင်းတွင် အများဆုံး အခြေတည် နေထိုင်၍ သံတွဲနယ်အတွင်းတွင် အနည်းအကျဉ်းသာ နေထိုင် သည်ကို တွေ့ရသော စိုင်ဘောင်ချင်း (၈ဝ⁠ဝဝ)တို့ ဖြစ်လေ သည်။

အထူးသဖြင့် တီးတိန်နယ်မှ ချင်းတို့သည် ကုန်းဘောင် ခေတ် မြန်မာဘုရင်များလက်ထက် စော်ဘွားနယ်အဖြစ် ဖွဲ့စည်း ထား၍ ခေါင်းဆောင်တို့မှာ စော်ဘွားအဖြစ် ချီးမြှင့်ခြင်းခံခဲ့ ရသော လူမျိုးများဖြစ်ပေသည်။ ထိုစဉ်ကတည်းကပင် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အရေးတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်လိုသော တိုင်းရင်းသား များ ဖြစ်၏။ အထက်မြန်မာပြည်ကို ဗြိတိသျှတို့ သိမ်းပိုက်ပြီး နောက် ချင်းတောင်တွင် အုပ်ချုပ်မှုအခြေစိုက်ရန် ကြိုးစားရာ တွင် ၁၈⁠၈၈ ခုနှစ်မှ ၁၈၉၆ ခုနှစ်ထိ ဗြိတိသျွတို့ကို ခုခံ တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသည်။ အခြေစိုက် အုပ်ချုပ်မိသည့် တိုင်အောင် ၁၉၁၇၊ ၁၈ ခုနှစ်တွင် ဟားခါးနှင့် ကုကီချင်းတို့က ၂ နှစ် ကြာမျှ တော်လှန်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြ၏။

ပထမကမ္ဘာစစ်အတွင်း ၁၉၁၇ ခုနှစ်က ချင်းအမျိုးသား ၁ဝ⁠ဝဝ ခန့်ကို အလုပ်သမားတပ်အဖြစ် ပြင်သစ်နိုင်ငံသို့ ဗြိတိ သျှတို့က ပို့ခဲ့လေသည်။ ၁၉၂၁ ခုနှစ်တွင် အမှတ် ၄/၂ဝ ချင်းသေနတ်ကိုင်တပ်ကို ဖွဲ့ခဲ့၏။ ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် အိန္ဒိယပြည်နှင့် မြန်မာပြည် ခွဲခွာပြီးသည့်နောက်သော် မြန်မာသေနတ်ကိုင်တပ်များ ဖွဲ့စည်းရာတွင် တပ်တိုင်း၌လိုလိုပင် ချင်းအမျိုး သားတို့ ဝင်ရောက်အမှုထမ်းခဲ့သည်ကို တွေ့မြင်သိရှိရပေသည်။ လွတ်လပ်ရေးရပြီးသည့်နောက် ချင်းအမျိုးသားတို့မှာ များစွာ နိုးကြားတိုးတက်လာ၏။ 

တောင်တန်း ဗုဒ္ဓသာသနာပြု အဖွဲ့၏ ကြိုးစားမှုကြောင့် ချင်းအချို့တိုသည် ဗုဒ္ဓအယူဝါဒကို စတင်ယုံကြည် လာကြလေပြီ။ အုပ်ချုပ်မှုဘက်တွင် ချင်းဝိသေသတိုင်းဟု သတ်မှတ်ကာ ဝန်ကြီးတစ်ဦးက ဦးဆောင်၍ အုပ်ချုပ်လေရာ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေး၊ ပညာရေး၊ စီးပွားရေး နှင့် ကျန်းမာရေးတို့ဖက်တွင် ထူးခြားစွာ တိုးတက်လာသည်နှင့် အမျှ ချင်းဝိသေသတိုင်းသည် ယခုအခါ ပြည်ထောင်စုအတွင်း၌ ခေတ်နှင့် ရင်ဘောင်တန်း လိုက်နိုင်အောင် ကြိုးစား တိုးတက် လျက် ရှိပေသည်။ ဖေဖော်ဝါရီလ ၂ဝ ရက်နေ့ကို ချင်းအမျိုး သားနေ့ဟု ပြည်ထောင်စုအစိုးရက အသိအမှတ်ပြုထားလေသည်။ ( Source ; Chin Wikipedia)

ယနေ. ချင်းလူမျိုးတို.အမည်

 

ချင်းလူမျိုးတို့သည် မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့ကြသော လူမျိုးအုပ်အစုကြီး ၃စု ဖြစ်သည့် မွန်ခမာ အနွယ်၊ တိဗက် မြန်မာအနွယ်နှင့် ထိုင်းတရုတ်အနွယ်တို့အနက်မှ တိဗက်မြန်မာအုပ်စုဝင်ဖြစ်သည့် အခြေခံ အားဖြင့် ချင်းလူမျိုးတို့လည်း မေထေးချင်း ရိုး⁠ရိုးဟု ခွဲခြားထားသော်လည်း နေထိုင်ရာအရပ် ဒေသကိုခွဲ၍ လည်းကောင်းဒေသ အမည်ဖြင့် ခွဲခြားခေါ်ဝေါ် ကြခြင်းများလည်းရှိသည်။ ဤနည်းဖြင့် တီးတိန် (တဲဒင်မ်) ချင်း၊ ဖလမ်းချင်း၊ အားခါချင်း မင်းတပ်ချင်း၊ မတူပီချင်း၊ ကန်ပတ်လက်ချင်း၊ ပလက်ဝချင်းနှင့် ဝချင်း နှင့် မြေပြန့် ချင်းဟူ၍ အမည်အမျိုးမျိုးရှိ၍နေ ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။

ချင်းပြည်နယ်မှ လူမျိုးအုပ်စုနေဖြင့် များစွာကွဲပြားခြားနားနေကြသော်လည်း စကားအုပ်စုအနေဖြင့်မှု အနည်းငယ်သာ ခြားနားမှုရှိသည် ပင်မစကားကြီးများရှိပြီး ဒေသန္တရဆိုင်ရာ အသုံးအနှုံးများ ဝေါဟာရများ နှင့် လေယူလေသိမ်း အသံထွက်အလေးအပေါ့သာ ကွဲပြားကြသည်။

ယနေ့ Zomi၊ Laimi၊ Kuki၊ Thado၊ ခေါင်ဆိုင်၊ Cho၊ Asho ၊ Khumi၊ Matu၊ Mara ,Zotung စသည်ဖြင့်ခေါ် ဝေါ်ကြသော မျိုးနွယ်စုများ ၏ပင်ရင်းအမည်သည် “ချင်း”ပင် ဖြစ်သည်။ “မီး”(mi) ဟူသည် ဗမာလို “လူမျိုး” ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ယခုအခါ ဒေသတွင်း ၌ သာမက အပြည်ပြည် ဆိုင်ရာ လူ့အသိုင်းအဝိုင်း၌ အမျိုးသား အမည် နာမတခု တည်းအဖြစ် ရပ်တည်နေသော “ချင်း”ဟူ သော အမည်နာမသည် ပို၍လူသိများ လာပြီ ဖြစ်သည်။

ချင်းတို့မူရင်းဒေသ?

 ချင်းတို့  မူရင်းဒေသနကို တချို့က ချင်လုံမှ၄င်း၊ တရုတ်ပြည် ချင်မင်းဆက်မှ၄င်း စတင်ပေါက်ဖွါးသည် ယူဆခဲ့ကြသည်။ သို့သော် သမိုင်းပါမောက္ခ လုစ် Groden Luce ဒေါက်တာသန်းထွန်း တို့ကမူ အရှေ့တောင်အာရှ သားတို့သည် တိဗက်မြန်မာအုပ်စုမှ ဆင်းသက်လာကြပြီး တိဗက်မြန်မာတို့မှာ တရုတ်ပြည်ရှိ ချီယန် Chi-an အနွယ်ဝင်ဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ ချင်းတို့မှာ တိဗက် မြန်မာအနွယ် ဖြစ်သောကြောင့် ချင်းတို့ မူရင်းဒေသမှာ ချီယန်တို့ နေထိုင်ရာ တရုတ်ပြည် ကန်စု Kansu ဒေသဖြစ်ခဲ့ သည်။ 

ဘီစီ (၂၀၀၀)ခန့်တွင် တရုတ်တို့သည် မကြာခဏဝင်ရောက် ကျူးကျော် တိုက်ခိုက်သဖြင့် တောင်ဘက်သို့ တဖြည်းဖြည်း ရွေ့ပြောင်း လာပြီး တချို့သည် တိဗက်မှာ နေထိုင်ကာ တချို့မှာ ရွှေလီ မြစ်၊ သံလွင်မြစ်၊ ယူနန်ပြည်နယ်များမှာ၎င်း၊ တချို့မှာဟူးကောင်း တောင်ကြားမှ မြန်မာပြည်သို့ ဆင်းသက်လာကြ သည်ဟု ဆိုကြသည်။ 

ချင်းလူမျိုးများသည် မွန်ဂိုလွိုက်အနွယ်ဝင်များ ဖြစ်ကြကြောင်းကို ရှေးဟောင်းပစ္စည်း အမွေအနှစ်ရှာဖွေ ကြသူများနှင့် သမိုင်းသုတေသီများ အဆိုအရ တင်ပြမည်ဆိုပါက စီလူဝီစ် (Luwis)ရေး သားသော“The tribes of Burma” Burma research Journal No(4) စာအုပ်တွင် ချင်းလူမျိုးများသည် မွန်ဂိုလွိုက်အနွယ်ဝင် များ ဖြစ်ကြောင်း C.A Soppitt ရေးသားသော A short History of Kuki-Lusha စာအုပ်၊ Lt.col.J.Shakespear ရေးသားသော The lushai-Kuki Clan. Carry & H.N Tuck ရေးသားသော The Chin Hill နှင့် F.K.Leman ရေးသားသော The strucrute of Chin society စာအုပ်များတွင် ချင်းလူမျိုးများသည် တရုတ်ပြည်မှ ဆင်းသက် လာကြပြီး တိဗက်မြန်မာ အနွယ်ဝင်များဖြစ်ကြောင်း ထို့ပြင် ချင်းအမျိုးသား ထဲမှလည်း Pu sing Khaw Khai ရေးသားသော “The Chin Their Name and Tradition စာအုပ်၊ (Central-CLCC Annual Magazine) စာအုပ်မှ ပါမောက္ခဒေါက်တာ အေးအေးငွန် ရေးသားသော ချင်းတို့၏ မှုလဇာတိ နှင့် မူရင်းဒေသဆောင်းပါး၊ Dr. Vum Son ရေးသားသော Zo History စာအုပ် နှင့် အခြားချင်းအမျိုးသားတော်တော်များများမှလည်း ချင်းလူမျိုးတို့သည် တရုတ်ပြည်တိဗက်ဒေသမှ ဆင်းသက်လာကြပြီး မွန်ဂိုလွိုက် အနွယ်ဝင်များဖြစ်ကြောင်း တညီတညွတ်တည်း လက်ခံကြသည်။ 

ဗြိတိသျှစွယ်စုံကျမ်းဖော်ပြချက်အရ တရုတ်ပြည်မှ ဆင်းသက်လာကြသူများသည် အုပ်စုလေးစုခွဲရာ အာလ်တိုက် (Altaic) အော်óတိ-အာရှတစ် (Austro-Asiatic)၊ အင်-ယူရိုပီယန် (Indo-Europe) နှင့် ဆိုင်နို တိဗက်တန် (Sino-Tibetan)များဖြစ်ကြသည်။ 

ဆိုင်နိုတိဗက်တန် အုပ်စုတွင်း၌ ဟန်-ချိုင်းနစ် (Han-Chinese)၊ ဟွီ-ချိုင်းနစ် (Hui-Chinese)၊ မယို-ရန် (Miao-Yan)၊ ထိုင်း (Tai)၊ တိဗက်-မြန်မာ (Tibet-Burma) ဟူ၍ ပြန်လည် စိတ်ဖြာဆင်းသက်လာ ကြသည်။ မြန်မာ့သမိုင်းအဆိုအရ Tibeto- Burma အုပ်စုတွင် ရခိုင်၊ ဗမာ၊ ချင်း၊ ကချင်၊ လားဟူ၊ လီဆူး၊ လိုလို မိုဆို၊ နာဂတို့ပါဝင်ကြသည်။ ၁၉၅၅ ခုနှစ် အင်းဝမြို့သို့ အင်္ဂလိပ် သံတမန်ကြီး၏ အတွင်းဝန်အဖြစ် လိုက်ပါ လာသော ကပ္ပတိန် ယူလီကမူ ချင်းနှင့်လူရှိုင်းလူမျိုးများသည် အင်ဒိုချိုင်းနား အနွယ်ဝင် များဖြစ်ကြပြီး ကူကီး၊ နာဂ၊ ချင်းအနွယ်ဝင် များဖြစ် ကြကြောင်း သိရှိရသည်ဟု ရေးသားထားသည်။ Dr. Vum Son. Zo History ဖော်ပြချက်အရ ချင်းစကားပြောအုပ်စုတွင် အရှို၊ ချိုး၊ ခူမီး၊ ကူကီး၊ လိုင်၊ မီဇို၊ နာဂနှင့် ဇိုစသည်တို့ ပါဝင် ကြသည်။( Source ; Chin Wikipedia)

ကူကီးချင်းတို့ သမိုင်းအကျဉ်း (၁)

 
ကူကီးလူမျိုးများအနေဖြင့် မိမိတို့လူမျိုးများမှာ ရှေးပဝေသဏီအချိန်က khul (ဂူ) မှ တဆင့် ဆင်းသက် လာခဲ့သော Pu.Songthu ၏ မျိုးဆက်များဖြစ်ကြသည်ဟု သမိုင်းစဉ်ဆက် ခေတ်အဆက်ဆက် ဆုပ်ကိုင်ယုံ ကြည်လာခဲ့ကြသည်။

ကူကီးလူမျိုးတို့သည် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းဒေသများနှင့် ဟန်လင်း (Hatlen) တို့မှတဆင့် အထက်ချင်း တွင်းမြစ်၏ အနောက်ဘက်ကမ်းဒေသများ၊ ချင်းတောင်တန်းမြောက်ပိုင်းဒေသများ၊ နာဂတောင်တန်းဒေသ များ၊ မဏိပူရပြည်နယ်ရှိ တောင်တန်းဒေသများ၊ နာဂပြည်နယ်ရှိ Ahthibung, Kanjang ဒေသများ၊ အသံ ပြည်နယ်ရှိ Karbi-Anglong ဒေသများအတွင်း ရှေးအကျဆုံး ဝင်ရောက်အခြေချ နေထိုင်လာခဲ့ကြသည့် ဌာ နေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ဖြစ်ကြသည်။

ကူကီးလူမျိုးတို့သည် ရှေးပဝေသဏီကပင် ကိုယ်ပိုင်နယ်မြေဒေသ(Zale'n-gam)တွင် ကိုယ့်ထီးကိုယ့်နန်း ကိုယ့်ကြငှန်းဖြင့် ဘိုးစဉ်ဘောင်ဆက် လွတ်လပ်အေးချမ်းစွာ ရပ်တည်နေထိုင်လာခဲ့ကြသော လူမျိုးတစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ ကူကီးလူမျိုးတို့ ဘိုးဘွားစဉ်ဆက် ပိုင်ဆိုင်နေထိုင်လာခဲ့ကြသော နယ်မြေများမှာ အရှေ့ဘက်တွင် အထက်ချင်းတွင်းမြစ်၏ အနောက်ဘက်ကမ်းတလျှောက်၊ ကလေးကဘော်ဒေသမှ နာဂတောင်တန်းဒေသ အထိနှင့် ချင်းတောင်တန်းမြောက်ပိုင်းဒေသတို့ ပါဝင်သည်။ အနောက်ဘက်တွင် မဏိပူရပြည်နယ်ရှိ တောင် တန်းဒေသများ၊ နာဂပြည်နယ်ရှိ Ahthibung, Kanjang ဒေသများ၊ အာသံပြည်နယ်ရှိ Karbi-Anglong ဒေသ တို့ ပါဝင်ပြီး စတုရန်းမိုင်ပေါင်း (၆,၀၀၀)ကျော် ကျယ်ပြန့်သည်။

ကူကီးလူမျိုးတို့သည် ပြည့်စုံကြွယ်ဝသော ကိုယ်ပိုင်ဘာသာစကား၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံများနှင့် တရားစီရင်ထုံးများကိုလည်း သီးခြားပိုင်ဆိုင်ခဲ့ကြပြီး လူမှုရေး၊ စီးပွားရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေး၊ စစ်ရေး စသည်တို့ တွင် မည်သည့်လူမျိုးခြားကိုမျှ အားကိုးမှီခိုခြင်းမရှိဘဲ သမိုင်းစဉ်တလျှောက်လုံး လွတ်လပ်စွာ ရပ်တည်လာခဲ့ ကြသည်။ ကူကီးလူမျိုးတို့သည် မိမိတို့၏ ဘိုးဘွားပိုင်နယ်မြေများအတွင်း သက်ဆိုင်ရာမျိုးနွယ်စု (Haosa) ဟွောင်ဆာ အကြီးအကဲတို့၏ စီမံအုပ်ချုပ်မှု အောက်တွင် စည်းလုံးညီညွတ်စွာဖြင့် စိုးရိမ်ကြောင့် ကျခြင်း မရှိဘဲ လွတ်လပ်စွာ ရပ်တည်လာခဲ့ကြသည်မှာ နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တို့၏ ကျူးကျော်သိမ်းပိုက်မှု မခံရမီအချိန် ထိပင်ဖြစ် သည်။

နယ်စားပယ်စားများဖြစ်ကြသော ကူကီးအကြီးအကဲ (Haosa)ဟွောင်ဆာများသည် ဗြိတိသျှနယ်ချဲ့တို့၏ ကျူးကျော်မှု အပေါ်တွင် ခုခံတိုက်ခိုက်သင့် မတိုက်ခိုက်သင့် ဆုံးဖြတ်ရန် တမျိုးသားလုံးကို ကိုယ်စားပြုသည့် အစည်းအဝေးများကို ဒေသအတွင်းရှိ Chahsat, Longjaနှင့် Jampiတို့တွင် သုံးကြိမ်တိုင်အောင် ပြုလုပ် ကျင်းပခဲ့ကြသည်။ ယင်းအစည်းအဝေးပွဲများမှ (Haosa) ဟွောင်ဆာ အကြီးအကဲတို့၏ ဆုံးဖြတ်ချက်များအ ရ နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တို့၏ ကျူးကျော်စစ်ကို အမိမြေမှ စစ်ကြောင်း(၄)ကြောင်းဖြန့်ကျက်ကာ ခုခံတွန်းလှန်တိုက် ခိုက်ကြရန် သဘောတူညီခဲ့ကြသည်။

နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တို့သည် ကူကီးဘိုးဘွားပိုင်မြေကို ကျူးကျော်တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်ရန် ဗြိတိသျှ စစ်ဗိုလ် ချုပ် Lieutenant General Sir. Henry D.U.Keary အား ဦးဆောင်စေခဲ့ပြီး ၎င်း၏ ဦးဆောင်မှုအောက်တွင် ဗိုလ်မှူးချုပ် Brigarial Macquidအား စစ်ဦးစီးချုပ်အဖြစ်ခန့်အပ်ကာ ၎င်းတို့ လက်အောက်ခံကိုလိုနီစစ်တပ် များဖြစ်ကြသော Burma Military Police (၃၂၀၀) နှင့် Assam Rifle (၂၆၀၀) အပါအဝင် စစ်သည်တော် စုစုပေါင်း (၇၆၅၀)နှင့် စစ်အရာရှိ (၂၀၈)တို့အား ကူလီ(၈၃၀၀) ကျော်တို့နှင့်အတူ ထိုးစစ်ဆင်စေခဲ့ကြသည်။
 

ထို့အပြင် လူအင်အား၊ စစ်အင်အား၊ လက်နက်အင်အားများစွာမမျှတ၍ ကူကီးလူမျိုးများသည် အလွန် ပင် အခက်အခဲဖြစ်ခဲ့ကြရသည်။ ဤသို့ဖြင့် နောက်ဆုံးတွင် ကူကီးခေါင်ဆောင်များမှာ ပြည်သူများကို ငဲ့ညှာ ရင်း တစုံတရာ စစ်ပြေငြိမ်းရေးစာချုပ် ချုပ်ဆိုခြင်းမျှ မရှိဘဲ အညံ့ခံခဲ့ကြသောကြောင့် ၁၉၁၉ခုနှစ် နှစ်ကုန်ပိုင်း တွင် ကူကီးလူမျိုးများနှင့် ကူကီးဘိုးဘွားပိုင်မြေသည် ဗြိတိသျှနယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တို့၏ အင်ပါယာအစိတ်အပိုင်း တခုအဖြစ် သိမ်းသွင်းခြင်း ခံခဲ့ရလေသည်။

ဤစစ်ပွဲတွင် စစ်ရှုံးခဲ့သော ကူကီးခေါင်းဆောင် Haosa ဟွောင်ဆာများကိုလည်း နေရာခွဲခြားကာ အ နောက်ဘက်ဒေသတွင် နေထိုင်ကြသည့် ကူကီးစော်ဘွားများ ဖြစ်ကြသော....

(1).  Pu. Cheng Ja Pao                      Chief of  AiSan
(2).  Pu. Kho Tin Thang                     Chief of  YamPi
(3).  Pu. Lun Kho Mang                     Chief of  ChahSat
(4).  Pu Tin Tong                               Chief of  LaiJang
(5).  Pu. Pa Kang                              Chief  of  HengLep
(6).  Pu. En Ja Khup                         Chief of  ThenJang
(7).  Pu. Ngul Khup                           Chief of  LonPi
(8).  Pu. Hem Ja Son                         Chief of  TingKai
(9).  Pu. Mang Kho On                      Chief of  LoiBol
(10).Pu. Let Thang                            Chief of  GoBoh
(11).Pu. Lun Kho Mang                     Chief of  ChongJang
(12).Pu. Sem Chung                         Chief of  UKha

တို့ကို အိန္ဒိယပိုင် အက်ဒမန်ကျွန်း အကျဉ်းထောင်တွင် လည်းကောင်း၊ အရှေ့ဘက်ဒေသတွင် နေထိုင်ကြသည့် စစ်ခေါင်းဆောင် ကူကီးစော်ဘွားများ ဖြစ်ကြသော....

(13).Pu. Hao Kho Pao                        Chief  of  MolVaiLup
(14).Pu. Ja Lhun                                 Chief  of  MolVom
(15).Pu. Kam Ja Hen                         Chief  of  PhaiLenJang
(16).Pu. Kon Dem                              Chief  of  SaChih
(17).Pu. Let Ja Hao                            Chief  of  KhoMunNom
(18).Pu. Let Kho Thang                     Chief  of  KhoTuh
(19).Pu. Noh Jang                             Chief  of  SaiSem
(20).Pu. Sem Kho Lun                      Chief  of  PhaiSat
(21).Pu. Son Kho Pao                       Chief of  TuiSom
(22).Pu. Tong Kho Lun                     Chief  of  PhaiLenJang
(23).Pu. Tu Kih                                  Chief  of  TongLhang
(24).Pu. Vum Ngul                            Chief  of  TuJang

တို့ကို မြန်မာနိုင်ငံရှိ တောင်ကြီးအကျဉ်းထောင်တွင်လည်းကောင်း အသီးသီး ဖမ်းဆီးအကျဉ်းချထားခဲ့ကြ သည်။ နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တို့သည် စစ်ရှုံးနိမ့်ခဲ့ကြသဖြင့် ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခံရသော ကူကီးမျိုးချစ် Haosa ဟွောင်ဆာ စစ်ခေါင်းဆောင်များကို သေဒဏ်မှ တစ်သက်တစ်ကျွန်းအထိ ပြစ်ဒဏ်ချမှခဲ့ကြသည်။ ကျန်ရှိ သော ကူကီးတော်လှန်ရေးသမားများကိုလည်း ဟုမ္မလင်း၊ ခနီး္တ၊ အင်ဖား စသည်တို့တွင် ထောင်ချခြင်း၊ အ လုပ်ကြမ်းများ ပြုလုပ်ခိုင်းခြင်းဖြင့် ရက်ရက်စက်စက် အပြစ်ပေးခဲ့ကြသည်။

စစ်ပြီးဆုံးပြီးနောက်ပိုင်းတွင် အစဉ်အလာအရ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေတခုအတွင်း ဆက်စပ်တည်ရှိနေ သော ကူကီးနယ်မြေကို (၂) ပိုင်းခွဲကာ အနောက်ဘက်ခြမ်းကို အိန္ဒိယအုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေ အတွင်းတွင်၎င်း၊ အရှေ့ဘက်ခြမ်ကို မြန်မာအုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေ အတွင်းတွင်၎င်း ထည့်သွင်းအုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသည်။ ထို့အပြင် နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်အစိုးရသည် ကူကီးလူမျိုးများ၏ စည်းလုံးညီညွတ်မှု ပြိုကွဲရန်နှင့် အမျိုးသားရေးလက္ခဏာရပ် များ ပပျောက်တိမ်ကောစေရန် ကူကီးလူမျိုးများအတွင်း သွေးခွဲအုပ်ချုပ်ရေးစနစ်ကျင့်သုံးလာခဲ့ကြရာ ကူကီး လူမျိုးများသည် ဘက်ပေါင်းစုံမှ နိမ့်ကျလာခဲ့ကြသည်။
ကမ္ဘာ့စစ်ပွဲကြီး နှစ်ခုအတွင်း ကူကီးလူမျိုးများမှ ဆင်နွဲခဲ့သော နယ်ချဲ့တော်လှန်ရေးသမိုင်းဖြစ်ရပ်မှန်များ သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ နယ်ချဲ့တော်လှန်ရေးနှင့် လွတ်လပ်ရေးသမိုင်းတွင် ဖျောက်ဖျက်မေ့ပျောက်ခြင်း ခံခဲ့ရ သော်လည်း အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ နယ်ချဲ့တော်လှန်ရေးနှင့် လွတ်လပ်ရေးသမိုင်းတွင် ကူကီးလူမျိုးတို့၏ အခန်း ကဏ္ဍအား ထင်ရှားစွာ မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ကြသည်ကို တွေ့ရှိရပေသည်။

ဤသို့ဖွငျ့ ကမ်ဘာ့အကွီးဆုံးစစျပှဲမြားဖွစျသော ပထမကမာ်ဘစစျနှငျ့ ဒုတိယကမာ်ဘစစျမြားတှငျ နယျခြဲ့အငျ်ဂ လိပျအစိုးရအား တောျလှနျတိုကျခိုကျခဲ့ကွသော ကူကီးလူမြိုးမြားအပေါျတှငျ အငျ်ဂလိပျအစိုးရသညျ နားလညျ ရနျမကွိုးစားဘဲ ရနျသူသဖှယျသတျမှတျခဲ့ကွသညျ။ ထို့ကွောငျ့လညျး သမိုငျးစဉျတလြှောကျလုံး ကူကီးဘိုး ဘှားပိုငျနယျမွမြေားဖွစျသော ကူကီးနယျမွမြေားကို ပိုငျရှငျကူကီးလူမြိုးမြား၏ ဆန်ဒမပါဘဲ လှတျလပျသော အန်ဒိယနှငျ့ မွနျမာနိုငျငံတို့၏ ဝစေုအစိတျအပိုငျးမြားအဖွစျ ခှဲဝေး၍ သှတျသှငျးပေးအပျခဲ့သညျ။

နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်အစိုးရသည် ကူကီးနယ်မြေများအား အိန္ဒိယနှင့် မြန်မာနိုင်ငံတို့၏ ဝေစုအစိတ်အပိုင်းများ အဖြစ် ပါဝင်ရန် နယ်စပ်ဒေသများ၏ သဘောထားကို မေးမြန်းစုံစမ်းသော အစည်းအဝေးများ၌ ကူကီးလူမျိုး များကို ပါဝင်ကိုယ်စားပြုစေခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့်လည်း လွတ်လပ်ရေး အကြိုကာလ မြန်မာနိုင်ငံနှင့် သက်ဆိုင် သော နယ်စပ်ဒေသများ၏ သဘောထားကို မေးမြန်းစုံစမ်းသော မေမြို့စုံစမ်းရေးကော်မရှင်တွင် အထက်ပိုင်း ကူကီးနယ်မြေများကို ကိုယ်စားပြုသော Pu. SomThong, Pu. NgamJam, Pu. JaVumMi တို့သည်၎င်း၊ အောက်ပိုင်း ကူကီးနယ်မြေများကို ကိုယ်စားပြုသော Pu.LetSo, Pu. OnKhoMang, Pu. NgamKhoThan တို့သည်၎င်း အသီးသီးပါဝင် တက်ရောက်ကာ မြန်မာပြည်မနှင့် ပူးပေါင်းကာ လွတ်လပ်ရေးအရယူရန် ဆုံး ဖြတ်ခဲ့ကြခြင်းဖြစ်သည်။

Pu. SomThongဦးဆောင်သော ကိုယ်စားလှယ်များသည် မြန်မာပြည်ထောင်စုနှင့် ပူးပေါင်းရန်၊ တိုင်း ပြုပြည်ပြု လွှတ်တော်သို့ ကိုယ်စားလှယ်များ စေလွှတ်ရန်၊ အခြားလူမျိုးစုငယ်တို့ ကဲ့သို့ပင် ခွဲထွက်ခွင့်ရှိရန်၊ ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေးနှင့် လမ်းပမ်းဆက်သွယ်ရေးတို့ကို အလျှင်အမြန် အရေးယူ ဆောင်ရွက်ပေးရန် အပြင် ဗြိတိသျှအစိုးရမှ ဤလိုအပ်ချက်များကို ရရှိစေရန်အတွက် ကြီးကြပ်ကွတ်ကဲသူအဖြစ် တာဝန်ယူပြီး အသိ သက်သေအဖြစ် လက်မှတ်ထိုးရန်တို့ ပါဝင်သော စာတမ်းကို မေမြို့စုံစမ်းရေးကော်မရှင်တွင် တင်သွင်းခဲ့ကြ သည်။ အစည်းအဝေးများ၌ပင် ကူကီးလူမျိုးများသည် လူမျိုးအလိုက်ကိုယ်စားပြု၍ တက်ရောက်ဆွေးနွေးခွင့် မရှိဘဲ နယ်မြေဒေသများကိုသာ ကိုယ်စားပြုဆွေးနွေးခဲ့ကြရသောကြောင့် ကူကီးကိုယ်စားလှယ်များသည် မိမိ တို့အမျိုးသားရေးအတွက် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်ခြင်း မရှိခဲ့ကြသည်ကို တွေ့ရှိရသည်။

အခြားတဖက်တွင် နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်အစိုးရသည် ကမ္ဘာ့စစ်ပွဲကြီး နှစ်ခုအတွင်း မိမိတို့အင်္ဂလိပ်အစိုးရအား တော်လှန်တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြသော ကူကီးလူမျိုးများအား လက်စားချေတုံ့ပြန်သော အနေဖြင့် နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်အ စိုးရသည် လွတ်လပ်ရေးအကြိုကာလများ၌ ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့သော ဌာနေတိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုတို့၏ ဘဝလုံ ခြုံမှုကို အာမခံချက်ရရှိစေမည့် မြန်မာနိုင်ငံ ပင်လုံညီလာခံနှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ Sillong Accord တို့တွင်မူ ပါဝင် ကိုယ်စားပြုခွင့် မပေးဘဲ လျစ်လျူရှုထားခဲ့သည်။ ထိုကဲ့သို့သော နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်အစိုးရ၏ လုပ်ဆောင်ချက် များသည် ကူကီးလူမျိုးများ၏ အမျိုးသားရပိုင်ခွင့်များအား ပိုမိုဆုံးရှုံးစေခဲ့ပြီး ယနေ့ထက်တိုင် ကူကီးလူမျိုးများ အတွက် ခါးသီးသော လူမှုအနိဋ္ဌာရုံများကိုသာ ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့ နေစေခဲ့သည်။

ထိုအခြေအနေများကို ရင်ဆိုင်နေကြရသည့်တိုင်အောင် ကူကီးလူမျိုးများသည် နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်လက် အောက်မှ အမြန်ဆုံးလွတ်မြောက်လိုမှုကိုသာ ရှေ့တန်းတင်ခဲ့ကြသောကြောင့်လည်း ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးခေါင်း ဆောင်များ၏ လုပ်ရပ်မှန်သမျှကို ယုံကြည်စွာထောက်ခံခဲ့ကြသည်။ ဤသို့ဖြင့် လွတ်လပ်သော အိန္ဒိယနှင့် မြန်မာနိုင်ငံတို့၏ အစိတ်အပိုင်းများအဖြစ်ပါဝင်သော ကူကီးနယ်မြေများနှင့် ကူကီးလူမျိုးများသည် ဒေသ တိုင်းတွင် လူနည်းစုအဖြစ်သို့ ကျရောက်ခဲ့ကြရသည့်အပြင် နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်ကိုလိုနီဘဝထက်ပင် ပို၍ လွတ် လပ်မှုအနှစ်သာရများ ကင်းမဲ့ဆိတ်သုန်းနေခဲ့ရသည်ကို ယနေ့အထိ ဖြစ်ပျက်နေသော အခြေအနေများ အရ တွေ့ရှိနိုင်ပေသည်။
မာတိကာ

    ၁ မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း သွတ်သွင်းခြင်းခံခဲ့ရသော ကူကီးမြေနှင့် ကူကီးလူမျိုးတို့၏ အခြေအနေများ
    ၂ (န၊ဝ၊တ) (န၊အ၊ဖ) စစ်အစိုးရခေတ် ကူကီးလူမျိုးများ၏ အခြေအနေ
        ၂.၁ ကူကီးဒေသတွင် ဗမာရွာများကို ဆက်လက် တည်ဆောက်လာခြင်း
        ၂.၂ ကူကီးဒေသတွင် နေရာအနှံ့အပြား၌ ရဲဘက်စခန်းများကို ဆောက်လုပ်ခြင်း
        ၂.၃ ကူကီးဒေသတွင် တပ်စခန်းများကို ပိုမိုတိုးချဲ့ဆောက်လုပ်လာခြင်း
        ၂.၄ ကူကီးဒေသတွင် မြေရိုင်းများကို လယ်ယာမြေမျာအဖြစ် ဖော်ထုတ်ခြင်း
        ၂.၅ ကူကီးဒေသတွင် အစားထိုး သစ်ပင်များကို စိုက်ပျိုးစေခြင်း
        ၂.၆ ကူကီးဒေသတွင် အိန္ဒိယ ခွဲထွက်သူပုန်အဖွဲ့များအား ခိုလှုံတပ်စွဲစေခြင်း
        ၂.၇ ကူကီးဒေသတွင် ထမံသီရေကာတာစီမံကိန်းကို အကောင်အထည်ဖော်ခြင်း
        ၂.၈ ကူကီးနယ်မြေ၏ အစိတ်အပိုင်းအချို့ကို ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် နာဂကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသအဖြစ် ထည့်သွင်းသတ်မှတ်ခြင်း၊

မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း သွတ်သွင်းခြင်းခံခဲ့ရသော ကူကီးမြေနှင့် ကူကီးလူမျိုးတို့၏ အခြေအနေများ

ဖ၊ဆ၊ပ၊လ ခေတ် ကူကီးလူမျိုးများ၏ အခြေအနေ။ ။

 မြန်မာနိုင်ငံ လွတ်လပ်ရေးရပြီး (ဖ၊ဆ၊ပ၊လ) အစိုးရ ခေတ်တွင် လွတ်လပ်ရေးအကြိုကာလ မေမြို့စုံစမ်း ရေး၌ ကူကီးကိုယ်စားလှယ်များနှင့် (ဖ၊ဆ။ ပ၊လ) ခေါင်း ဆောင်များ၏ သဘောတူညီချက်များကို လုံးဝ အကောင်အထည်ဖော် ဆောင်ရွက်ခဲ့ခြင်းပင် မရှိခဲ့ချေ။ ပို၍ ဆိုးရွားသည်မှာ ကူကီးလူမျိုးများ၏ မြေယာပိုင်ဆိုင်ခွင့်များကို ရုပ်သိမ်းပစ်ခဲ့ခြင်းနှင့် ကူကီးလူမျိုး များ၏ ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုအရ ခေတ်အဆက်ဆက် ကျင့်သုံးလာခဲ့ကြသည့် Haosa ဟွောင်ဆာ(စော်ဘွား) အုပ်ချုပ်ရေး စနစ်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ကြခြင်းသည် (ဖ၊ဆ၊ပ၊လ) အစိုးရခတ်အတွင်း ကူကီးလူမျိုးများအတွက် အ လွန်ကြီးမား လှသော ဆုံးရှုံးမှုကြီးတရပ်ပင်ဖြစ်သည်။ 

 ကူကီးလူမျိုးတို့၏ Haosa ဟွောင်ဆာအုပ်ချုပ်ရေး စနစ် ကို ဖျက်သိမ်းပစ်ခြင်းသည် ကူကီးလူမျိုးများ၏ စည်းလုံးညီညွတ်မှုများကို ဖော်ဆောင်ဦးဆောင် မှုပေးနိုင်သည့် ခေါင်းဆောင်မှုစနစ်ကို ဖျက်သိမ်း ပစ်ခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်လည်း ကူကီးလူမျိုးများ အတွင်း စည်းလုံးညီ ညွှတ်သော ဦးဆောင်မှုကို ပေးနိုင်သည့် ခေါင်းဆောင်များ ကင်းမဲ့ခဲ့သည်ဖြစ်ရာ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး၊လူမှုရေး တို့တွင် နှစ်ပေါင်းများစွာ လေလွှင့်နောက်ကျခဲ့ကြရသည်။

ဦးနု၏ (ဖ၊ဆ၊ပ၊လ) အစိုးရခတ်တွင် ကူကီးနယ်မြေဒေသများအတွင်း ဗမာပြည်မမှ ဗမာလူမျိုးများကို ပြည် တော်သာစီမံကိန်းအမည်ဖြင့် စတင်အခြေချနေထိုင်စေခဲ့သည့်အပြင် ကူကီးနယ်မြေဒေသများတလျှောက်လုံး တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာဘုရားစေတီများ တည်ဆောက်ခြင်နှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာဘုန်းကြီးများကို စေလွှတ်ကာ သာသနာ ပြုစေခြင်များကို ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ဤသို့ဖြင့် ဗမာလူမျိုးများနှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာကို အခြေချစေခြင်းအားဖြင့် ကူ ကီးနယ်မြေဒေသများအတွင်းတွင် မဟာလူမျိုးကြီးဝါဒကို စတင်ခဲ့သည်။

ဦးနု၏ (ဖ၊ဆ၊ပ၊လ) အစိုးရခေတ်တွင် ကူကီးတိုင်းရင်းသားများသည် ဘဝအာမခံချက် မရရှိကြသည့်အ ပြင်၊ လွတ်လပ်ရေးအကြိုကာလက ကူကီးလူမျိုးများအပေါ် ပေးထားခဲ့သော ကတိများကိုပင် ချိုးဖောက်၍ လျစ်လျူရှုထားခဲ့ကြကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။
 

တော်လှန်ရေးကောင်စီအစိုးရနှင့် မ၊ဆ၊လ အစိုးရလက်ထက်တွင် ကူကီးနယ်မြေဒေသအတွင်းရှိ ကူကီး ရွာများ၏ အမည်များကို မှတ်မိရန် ခဲယဉ်းသည်ဟူသော အကြောင်းပြချက်ဖြင့် ဗမာအမည်များကို အစားထိုး ပြီး အတင်းအကျပ် မှည့်ခေါ်စေခဲ့သည်။ ဥပမာအားဖြင့် Valpabung ကို ချောက်နက်ကြီး၊ Lallim ကို နှံမွန်း တား၊ Joumun ကို ဘုက္ကန်၊ Twisaa ကို ကံမ္မကြီး၊ Twi-khal ကို ကျွန်းတောရေရှင်၊ Teijang ကို ကျွန်းပင် သာ၊ Khengjang ကို ကွေ့ကြီး၊ Haipijang ကို ရေနန်း၊ Jangngouphai ကို ရေအေး၊ Munnomjang ကို ကု လားကုန်း စသည်ဖြင့် ကူကီးရွာပေါင်း (၁၀၀) ကျော်ကို ကူကီးအမည်မှ ဗမာအမည်များအဖြစ် ပြောင်းလဲမှည့် ခေါ်စေခြင်းဖြင့် ကူကီးလူမျိုးများအပေါ် တိုက်ရိုက်စော်ကားခဲ့ကြသည်။

မ၊ဆ၊လ အစိုးရခေတ်တလျှောက်လုံးတွင် အာဏာပိုင်တို့သည် အုပ်ချုပ်ရေး၏ ဗဟိုဒေသများအဖြစ် ကူ ကီးနယ်မြေဒေသအတွင်းရှိ ဗမာရွာများကိုသာ ရွေးချယ်သတ်မှတ်ခဲ့ကြခြင်း၊ ကူကီးရွာများအကြား ကွက်ကျား တည်ရှိသော ဗမာရွာသစ်များကို အုပ်စုကောင်စီရုံး၊ အုပ်စုတရားရုံး ရုံးစိုက်ရာနေရာများအဖြစ်၎င်း ရွေးချယ် သတ်မှတ်ခဲ့ကြခြင်း၊ ပညာရေးနှင့်သက်ဆိုင်သော စာသင်ကျောင်းများကို ဗမာရွာများတွင် အဓိကရွေးချယ် ထားရှိခြင်း၊ ကျန်းမာရေးနှင့် သက်ဆိုင်သောမြို့နယ်ဆေးရုံများ၊ တိုက်နယ်ဆေးရုံများ၊ ကျေးလက်ဆေးပေး ခန်းများကို ဗမာရွာများတွင်သာ အဓိကရွေးချယ်ထားရှိခြင်းတို့ဖြင့် လူမျိုးရေးဘက်လိုက် အုပ်ချုပ်မှုစနစ်ကို ကျင့်သုံးကာ ဗမာလူမျိုးများ၏ လွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင်ခြယ်လှယ်သော အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်ဖြစ်ရန် စနစ်တကျ အကွက် ချ စီမံခဲ့ကြသည်။

မ၊ဆ၊လ ခေတ်တွင် ကူကီးလူမျိုးများ၏ လယ်ယာမြေများနှင့် ပိုင်ဆိုင်မှုအများအပြားကို ပြည်သူပိုင်အဖြစ် သိမ်းပိုက်ခြင်း၊ လယ်ယာမြေလုပ်ငန်းများတွင် အဓိကအားထား၍ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းရသော ပြည်သူ များ၏ လယ်ယာထွက်သီးနှံ့များကို လွတ်လပ်စွာရောင်းချခွင့် မပြုခြင်း၊ လူကြီးတစ်ဦးလျှင် စပါးတင်း(၂၀) နှင့် ကလေးများအတွက် စပါး(၁၀) တင်းနှုန်းဖြင့် သတ်မှတ်ကာ ပိုလျှံသော စပါးများကို အစိုရအဝယ်ဒိုင်များတွင် ပြင်ပပေါက်ဈေးထက် (၆) ဆမျှလျှော့နည်းသော အဖိုးငွေဖြင့် မတရားဝယ်ယူသိမ်းပိုက်ခဲ့ခြင်း အစရှိသော လုပ်ရပ်များဖြင့် လယ်ယာမြေနှင့် လုပ်အားအပေါ် ဂုတ်သွေးစုပ်ခြယ်လှယ်ခဲ့ကြသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း ဦး နေဝင်း၏ မ၊ဆ၊လ အစိုးရခေတ်တလျှောက်လုံးတွင် ကူကီးပြည်သူများ၏ စီးပွားရေးအခြေအနေမှာ လွန်စွာ ပင် ချွတ်ခြုံကျခဲ့သည်။ (ကိုးကားချက်....ကူကီး ဝီကီလိဒ် )

ကူကီးချင်းတို.သမိုင်း (၂)

 (န၊ဝ၊တ) (န၊အ၊ဖ) စစ်အစိုးရခေတ် ကူကီးလူမျိုးများ၏ အခြေအနေ

(န၊ဝ၊တ) (န၊အ၊ဖ) စစ်အစိုးရသည် "မြေမျို၍ လူမျိုးမပြုန်း လူမျိုမှ လူမျိုးပြုန်းသည်" ဟူသော ဆိုရိုးစကားကို ဆုပ်ကိုင်ရင်း ကူကီးမြေနှင့် ကူကီး လူမျိုးများကို ဗမာလူမျိုးများမှ ပိုမိုဝါးမျိုးနိုင်ရန်အတွက် လူမျိုးကြီးဝါဒကို ဆက်လက်၍ အကောင်အထည် ဖော်လာခဲ့သည်။ (န၊ဝ၊တ) (န၊အ၊ဖ) စစ်အစိုးရလက် ထက်တွင် ကူကီး ပြည်သူ များကို ပိုမိုဖိနှိပ်အုပ်ချုပ်ရန်အ တွက် နယ်စယ်ဒေသဖွံ့ဖြိုးရေးစီမံကိန်းအမည်ဖြင့်

(၁)။ ကူကီးဒေသတွင်  ဗမာရွာများကို ဆက်လက် တည်ဆောက်လာခြင်း၊
(၂)။ ကူကီးဒေသတွင် နေရာအနှံ့အပြား၌ ရဲဘက်စခန်းများကို ဆောက်လုပ်ခြင်း၊
(၃)။ ကူကီးဒေသတွင် တပ်စခန်းများကို ပိုမိုတိုးချဲ့ဆောက်လုပ်လာခြင်း၊
(၄)။ ကူကီးဒေသတွင် လမ်းများဖောက်လုပ်ခြင်း၊
(၅)။ ကူကီးဒေသတွင် မြေရိုင်းများကို လယ်ယာမြေမျာအဖြစ် ဖော်ထုတ်ခြင်း၊
(၆)။ ကူကီးဒေသတွင် အစားထိုး သစ်ပင်များကို စိုက်ပျိုးစေခြင်း၊
(၇)။ ကူကီးဒေသတွင် အိန္ဒိယ ခွဲထွက်သူပုန်အဖွဲ့များအား ခိုလှုံတပ်စွဲစေခြင်း၊
(၈)။ ကူကီးဒေသတွင် ထမံသီရေကာတာစီမံကိန်းကို အကောင်အထည်ဖော်ခြင်း၊
(၉)။ ကူကီးနယ်မြေ၏ အစိတ်အပိုင်းအချို့ကို ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေတွင် နာဂကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသအဖြစ် ထည့်သွင်းသတ်မှတ်ခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။

ကူကီးဒေသတွင် ဗမာရွာများကို ဆက်လက် တည်ဆောက်လာခြင်း

ကူကီးမြေနှင့် ကူကီးလူမျိုး များကို ဝါးမျိုနိုင်ရန်အတွက် ကူကီးဘိုးဘွားပိုင်နယ်မြေအတွင်းတွင် ဆရာစံ၊ ဗန္ဒုလ၊ အောင်ယျေဇ၊ သံယော ဇဉ်၊ ရန်ကြီးအောင်၊ ရန်မျိုးအောင်၊ ရန်တို်င်းအောင်၊ ရန်ငြိမ်းအောင် အစ ရှိသော ဗမာရွာများကို တည်လာခဲ့ကြ သည်။ ထိုသို့ ဗမာရွာများတည်ရာတွင် ဗမာရွာများအတွက် လိုအပ် သော အိမ်ဆောက်ပစ္စည်းများကို ကူကီး လူမျိုးများအား ခွဲတန်းချပေးကာ စိုက်ထုတ်စေခြင်း၊ ဗမာရွာ များအတွက် တစ်နှစ်စာဖူလုံမည့် ရိက္ခါများကို ထောက်ပံ့စေခြင်း၊ ဗမာရွာများအတွက် လယ်ယာမြေများနှင့် ကျွဲနွားများကို ကူကီးလူမျိုးများထံမှ မတရား သိမ်းယူခြင်း၊ ဗမာရွာများအတွက် လိုအပ်သည်များကို လုပ်ကိုင် ဆောင်ရွက်ပေးရန် အတင်းအဓမ္မ လုပ်အား ပေးရခြင်းများကို ပြုလုပ်ခဲ့ ကြရသည်။

ပို၍ဆိုးဝါးသည်မှာ ကူကီးရွားများကို ဖျက်ဆီးပြစ်ကာ ထိုနေရာများတွင် ဗမာရွာများတည်ခြင်း၊ ကူကီးရွာ များအကြား ဗမာရွာများတည်ခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြခြင်း ပင်ဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ကူကီးရွာဖြစ်သော Nungkam ရွာရှိ ပြည်သူများကို အတင်းအဓမ္မနှင်ထုတ်၍ ရွာနှင့် ရွာရှိ ဘုရားကျောင်းကန်များ၊ အိမ်ယာအ ဆောက်အဦးများ၊ အိမ်ထောင်ပရိဘောဂများအား မြေထိုးစက်ဖြင့် ဖျက်ဆီးပစ်ကာ ဆရာစံအမည်ရှိသော ဗမာရွာကို တည်ခဲ့ကြသည်။ မူလနေထိုင်သူများဖြစ်သော ကူကီးလူမျိုးများကို ပြန်လည်နေထိုင်လိုလျှင် ဗုဒ္ဓ ဘာသာအဖြစ် ကူးပြောင်းမှသာ နေထိုင်ခွင့်ပေးခဲ့ကြခြင်းဖြင့် ဘာသာရေးအရပါ ဝါးမျိုးလွှမ်းမိုးရန် ပြုလုပ်စီမံ ခဲ့ကြသည်။

ကူကီးဒေသတွင် နေရာအနှံ့အပြား၌ ရဲဘက်စခန်းများကို ဆောက်လုပ်ခြင်း
စစ်အစိုးရလက်ထက် တွင် ကူကီးပြည်သူများကို ဒုက္ခရောက်ရှိစေသည့် အခြားစီမံကိန်းတခုမှာ ကူကီး ဒေသအတွင်းရှိ သနန်၊ မြို့ သစ်၊ ဗန္ဒုလ၊ အောင်ယျေဇ၊ ဝက်ရှု၊ ထင်းဇင်နှင့် ရာဇဂြိုဟ်တို့တွင် ဘဝသစ် စခန်း ဟု ခေါ်ဆိုသော ရဲဘက်အ ကျဉ်းစခန်းများကို ဆောက်လုပ်ခဲ့ကြခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ ကူကီး ပြည်သူများအား ထိုရဲဘက်အကျဉ်းစခန်းများမှ အကျဉ်းသားများနှင့်အတူ မြေရိုင်းများကို လယ်ယာ မြေများ အဖြစ် ဖော်ထုတ် စေခြင်း၊ ပြုန်းတီးနေသော သစ် တောများတွင် အစားထိုးသစ်ပင်များကို စိုက်ပျိုးရန် လုပ်အား ပေးအဖြစ် အတင်းအဓမ္မခိုင်းစေခြင်းများကို လုပ် ဆောင်စေခဲ့ကြသည်။

ရာဇဝတ်မှုဖြင့် ရဲဘက်အကျဉ်းစခန်းသို့ ရောက်ရှိလာသော ရဲဘက်အကျဉ်းသားများကို သက်တမ်းစေ့ သောအခါ ကူကီးဒေသအတွင်း အခြေချနေထိုင်စေခြင်း၊ ထိုရဲဘက်အကျဉ်းသားဟောင်းများ အခြေချနေထိုင် နိုင်ရန် ကူကီးလူမျိုးများထံမှ မတရားသိမ်းယူသော လယ်ယာမြေများနှင့် ကျွဲနွားများကို ပိုင်ဆိုင်စေခြင်း၊ သံ ယောဇဉ် အမည်ရသော ရွာကိုတည်ပေးခြင်းများကို ပြုလုပ်၍ ပစ္စုပန်နှင့် အနာဂတ်တွင် မလိုလားအပ်သော ပြဿနာများပေါ်ပေါက်ကာ ပဋိပက္ခများနှင့် ဒုက္ခများရောက်စေရန် စီမံဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။
 

ကူကီးဒေသတွင် တပ်စခန်းများကို ပိုမိုတိုးချဲ့ဆောက်လုပ်လာခြင်း
စစ်အစိုးရ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက် တွင် ကူကီးနယ်မြေအတွင်းရှိ တမူး၊ ခမ်းပတ်၊ ဘုက္ကန်၊ ဝိသုတ်၊ ကွန်းတောင်း၊ ဆရာစံ၊ မင်းသာ၊ မြို့သစ်၊ မွလ်နွေးလ်၊ အောင်ဇေယျ စသည်တို့အပြင် အထက်ချင်းတွင်းမြစ်ရိုးတလျှောက်၌ ထမံသီအထိ တပ်စခန်း များကို ပိုမိုတိုးချဲ့တည်ဆောက်လာခဲ့ခြင်းဖြင့် ကူကီးလူမျိုးများအား ပိုမို ဆင်းရဲဒုက္ခ ရောက်စေခဲ့သည်။ ထိုတပ် စခန်းများ တည်ဆောက်ရန်အတွက် ကူကီးလူမျိုးများအား လုပ်အားပေးအဖြစ် အတင်းအဓမ္မခိုင်းစေခြင်း၊ ငွေ အားစိုက်ထုတ်စေခြင်းများအပြင် ၎င်းတပ်စခန်းများ၏ စားဝတ်နေရေး ကိစ္စရပ်များကိုပါ တာဝန်ယူရခြင်းများ ကြောင့် ကူကီးလူမျိုးများ၏ ဘဝမှာ ပို၍ပင် ဆင်းရဲကျပ်တည်း လာခဲ့ကြရသည်။

နောက်ဆက်တွဲအဖြစ် စစ်အစိုးရ၏ စစ်တပ်များဖြစ်သော ခလရ (၈၉)၊ (၂၂၈)၊ (၅၂) တို့အပြင် စစ် ထောက်လှန်ရေး (၁၇) နှင့် အခြားသော ဌာနပေါင်းစုံတို့၏ မတရားဆက်ကြေးကောက်ခံခြင်း၊ နှောက်ယှက် ခြင်း၊ ဖိနှိပ်ညှင်းဆဲ အနိုင်ကျင့်ခြင်း၊ လုပ်အားပေးအဖြစ် အတင်းအဓမ္မခိုင်းစေခြင်း၊ ပေါ်တာဆွဲခြင်း၊ ရိုက်နှက် ခြိမ်းခြောက် အကျပ်ကိုင်ခြင်းများကို ကူကီးပြည်သူများအနေဖြင့် နေ့စဉ်နှင့်အမျှ ခံစားကြရကာ ဘဝလုံခြုံရေး မှာလည်း ပို၍ပင် ကင်းမဲ့လာခဲ့ကြရသည်။

ကူကီးဒေသတွင် လမ်းများဖောက်လုပ်ခြင်း

စစ်အစိုးရလက်ထက်တွင် ဆက်သွယ်မှုလွယ်ကူစေရန် ဟူသော အကြောင်းပြချက်ဖြင့် ဒေသအနှံ့အပြား၌ လမ်းဖောက်လုပ်ခြင်းနှင့် တံတားများတည်ဆောက်ခြင်း စ သော စီမံကိန်းများကို ဆောက်ရွက်ကာ၊ ထိုစီမံ ကိန်း များ အောင်မြင်ရန်အတွက် ကူကီးလူမျိုးများအား မတ ရား အတင်းအဓမ္မလုပ်အားပေး စေခိုင်း ခဲ့ကြ သည့် အပြင် ငွေအား၊ ကျွဲနွားလှည်း စသည်တို့ကိုလည်း အခ ကြေးငွေမပေးဘဲ နေ့စဉ်ရက်ဆက် စိုက်ထုတ် စေခဲ့ကြသည်။

စစ်အစိုးရခေတ်တွင် ကူကီးပြည်သူများကို ဖောက်လုပ်စေခိုင်းခဲ့ကြသည့် လမ်းများမှာ သနန်-တုံဟဲလမ်း၊ ထမံသီ-ခန္တီးလမ်း၊ ထမံသီ-လေရှီးလမ်း၊ ဖိုင်လင်း-မွလ်နွေးလမ်းများနှင့် ထိုလမ်းတလျှောက်ရှိ တံတားများအ ပြင် ဒေသအတွင်းရှိ တမူးမော်လိုက်လမ်း၊ ကျွန်းတောရေရှင်မှ ဖိုင်လင်းအထိလမ်းများအပြင် တမူးမှ ကလေး၊ ကလေးဝမြို့အထိ လမ်းများကို ဖောက်လုပ်စေခိုင်းခဲ့ကြသည်။

ကူကီးဒေသတွင် မြေရိုင်းများကို လယ်ယာမြေမျာအဖြစ် ဖော်ထုတ်ခြင်း
စစ်အစိုးရသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ကျိုးစီးပွားနှင့် ၎င်းတို့တည်ခဲ့သော ဗမာရွာသစ်များတွင် နေထိုင်သူ များအတွက် ကီးပြည်သူများအား အ တင်းအဓမ္မလုပ်အားပေးစေခိုင်းကာ ဒေသအတွင်းရှိ မြေရိုင်းသစ်တော များကို ခုတ်ထွင်ရှင်းလင်းစေပြီး ထိုနေ ရာမြေများကို လယ်ယာမြေများအဖြစ် ဖော်ထုတ် စေခဲ့သည်။ စစ်အစိုးရ ၏ ဒေသဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်များသည် မြေရိုင်းသစ်တောများကို ခုတ်ထွင် ရှင်းလင်းရာမှ ရရှိလာ သော အဖိုးတန်သစ်များကို ခိုးထုတ်ရောင်းချ၍ ကိုယ်ကျိုးရှာခဲ့ကြသည်။ ထိုမျှမကဘဲ လယ်ယာ မြေများ အဖြစ် ဖော်ထုတ်ရရှိလာ လယ်ယာမြေများကို ဗမာရွာသစ်များရှိ ဗမာလူမျိုး များကို ပိုင်ဆိုင် စေခြင်း၊ အချို့ကို အိန္ဒိယ ခွဲထွက်သူပုန်အဖွဲ့များထံ ရောင်းချပိုင်ဆိုင် စေခြင်းများကိုပင် ပြုလုပ်ဆောင်ရွက် ခဲ့ကြသည်။

ကူကီးဒေသတွင် အစားထိုး သစ်ပင်များကို စိုက်ပျိုးစေခြင်း

စစ်အစိုးရသည် ကူကီးဒေသအတွင်းရှိ သစ်တောများမှ အဖိုတန်သစ်များကို အစီးအတားမရှိထုတ်ယူခြင်း၊ ကိုယ်ကျိုးစီးပွားအတွက် အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့ ခိုးထုတ်ရောင်းချခြင်း၊ ဒေသအတွင်းရှိ သစ်စက်ပိုင်ရှင်များနှင့် သစ်ကုန်သည် များထံ တရားမဝင်ရောင်းချခြင်း များကို စဉ်ဆက်မပြတ် ပြုလုပ်ခဲ့ကြရာ ကူကီးဒေသရှိ သစ်တောများမှာ ပြုန်းတီးခဲ့ရသည်။ ထိုပြုန်းတီးခဲ့သော သစ်တောများတွင် အစားထိုးသစ်ပင်များစိုက်ပျိုးရန် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေးအဖွဲ့၏ ငွေကြေးအကူအညီဖြင့် စီမံကိန်းများကို ဆောင်ရွက် ခဲ့ကြသော်လည်း၊ ထိုစီမံကိန်းများ ကို လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် ကူကီးပြည်သူ များအား အတင်းအဓမ္မလုပ်အားပေးစေခိုင်း၍ စိုက် ပျိုးစေခဲ့ကြသည်။

ကူကီးချင်းတို.သမိုင်း (၃)

 ကူကီးဒေသတွင် အိန္ဒိယ ခွဲထွက်သူပုန်အဖွဲ့များအား ခိုလှုံတပ်စွဲစေခြင်း
မြန်မာ န၊ဝ၊တ/ န၊အ၊ဖ စစ် အစိုးရသည် ကူကီးလူမျိုးများ၏ ဘဝလုံခြုံမှု ပိုမိုကင်းမဲ့စေရန်နှင့် ဆင်းရဲဒုက္ခ အမျိုးမျိုးရောက်ရှိစေရန်အတွက် အန္ဒိယခွဲထွက်ရေးသူပုန်အဖွဲ့များဖြစ်သော UNLF, PLA, PREPAK, KCP, KYKL, MPLF အစရှိသော သူပုန်အ ဖွဲ့များကို မြန်မာနိုင်ငံအတွင်းရှိ ကူကီးနယ်မြေများတွင် အခြေစိုက်၍ လှုပ်ရှားစေခဲ့သည်။ မြန်မာစစ်တပ်နှင့် အန္ဒိယခွဲထွက်ရေးသူပုန်အဖွဲ့များသည် ဒေသအတွင်းရှိ ပြည်သူများအား ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင် သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ မ တရားဆက်ကြေးကောက်ခံခြင်း၊ ပေါ်တာဆွဲခြင်း၊ မုဒိန်းကျင့်ခြင်း၊ ရိုက်နှက်ခြိမ်းခြောက်အကျပ်ကိုင်ခြင်းများ ကို အမြဲပင် ပြုလုပ်ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။ 

ထို့အပြင် ပြည်သူများနေ့စဉ်အသုံးပြုသွားလာနေသော နေရာများတွင် မိုင်းထောင်ခြင်း၊ ဗုံးဖောက်ခွဲခြင်း၊ လူနေရပ်ကွက်များအတွင်း အရေအတွက် ထောင်သောင်းချီ၍ရှိသော လက်နက်ခဲယမ်းမီးကျောက်များကို သို ဝှက်ထားရာမှ မကြာခဏ ပေါက်ကွဲမှုများ ဖြစ်ပွားစေခြင်း၊ ငွေစက္ကူအတုများပြုလုပ်ခြင်း၊ လက်နက်နှင့် မူးယစ် ဆေးဝါးအရောင်းအဝယ်လုပ်ငန်းများကို အကြီးအကျယ် လုပ်ကိုင်ကြခြင်းများကြောင့် ဒေသအတွင်း နေထိုင် ကြသော ပြည်သူများ၏ ဘဝလုံခြုံမှုကို နေ့စဉ်နှင့်အမျှ ခြိမ်းခြောက်လျက် ရှိနေသည်။

ပို၍ ဆိုးရွားသည်မှာ မြန်မာစစ်တပ်၏ ပံ့ပိုးကူညီမှုများဖြင့် အိန္ဒိယခွဲထွက်ရေး ကသဲသူပုန်အဖွဲ့များသည် ကူကီးရပ်ရွာများအတွင်းတွင်၎င်း၊ ကူကီးရပ်ရွာများကို နောက်ခံထားရှိ၍၎င်း အိန္ဒိယစစ်တပ်နှင့် ဖြစ်စေ ကူကီး အမျိုးသားတပ်မတော်နှင့် ဖြစ်စေ တိုက်ပွဲများဖြစ်ပွားရန် စနစ်တကျ ဖန်တီးလုပ်ဆောင်ခဲ့ကြခြင်းပင်ဖြစ်သည်။

ဤသို့ဖြင့် မြန်မာစစ်တပ်နှင့် မြန်မာစစ်အစိုးရမှ နိုင်ငံရေးခြံစည်းရိုးအဖြစ်ထားရှိသော အိန္ဒိယခွဲထွက်ရေးသူပုန် အဖွဲ့များ၏ ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုများနှင့် ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်သတ်ဖြတ်မှုများကြောင့် ဒေသတွင်းရှိ ပြည်သူလူထု၏ ဘ ဝလုံခြုံမှုမှာ နေ့စဉ်နှင့်အမျှ ပို၍ပင် ဆိတ်သုဉ်းကင်းမဲ့လာခဲ့ရသည်။ 

အိန္ဒိယနိုင်ငံအတွင်း သွတ်သွင်းခြင်းခံခဲ့ရသော ကူကီးမြေနှင့် ကူကီးလူမျိုးတို့၏ အခြေအနေများ

Anglo-Kuki War (1917-19) အပြီး အိန္ဒိယအုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေအတွင်း ကျရောက်ခဲ့ရသော ကူကီးနယ် မြေများသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံလွတ်လပ်ရေးရရှိသောအခါတွင်လည်း အိန္ဒိယပိုင်းနက်အတွင်း ဆက်လက်၍ သွတ် သွင်းခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ထိုဒေသများမှာ မဏိပူရပြည်နယ်ရှိ တောင်တန်းဒေသများ၊ အသံပြည်နယ်ရှိ Karbi-Anglong ဒေသများ၊ နာဂပြည်နယ်ရှိ Ahthibung, Kanjang ဒေသများနှင့် Tripura ပြည်နယ်၏ အချို့ဒေသ အစိတ်အပိုင်းများ ဖြစ်သည်။

၁၉၅၀ ခုနှစ်ကျော်ကာလများတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ရောက်ရှိသွားသည့် ကူကီးလူ မျိုးများသည် လွတ်လပ်မည့် မီဇိုးနိုင်ငံတွင် အိန္ဒိယနှင့် မြန်မာနိုင်ငံရှိ ကူကီးနယ်မြေများအားလုံးပူးပေါင်း ပါဝင် နိုင်ရန်အတွက် မီဇိုးလူမျိုးများနှင့် မဟာမိတ်ပြုကာ တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကြသည်။ ထိုမဟာမိတ်အဖွဲ့ကို မီဇိုးအမျိုးသား

တပ်ဦး(MNF)မှ ဦးဆောင်ကာ ထိုအဖွဲ့တွင် ကူကီးဘက်မှ Pu.LalKhoHenသည် Sennator အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ၎င်း၊ Pu.DemKhoSehသည် ဒု-စစ်ဦးစီးချုပ်အဖြစ်၎င်း ဦးဆောင်ကာ စစ်ရေးအကူအညီများ ရယူရန် တရုတ် ပြည်သို့ သွားရောက်ခဲ့ကြသည်။ ထို့အပြင် အခြားထိပ်တန်းခေါင်းဆောင်ပိုင်းတွင် Pu.PaoKhoSei, Pu.TN Haokip, Pu.PumKam တို့နှင့် ကူကီးတော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့ဝင်အများအပြားပါဝင်ခဲ့ကြပြီး အသက်၊သွေး၊ချွေး မြောက်များစွာကို ပေးဆပ်ခဲ့ကြသည်။

သို့ရာတွင် (MNF) ကို ဦးဆောင်သည့် Laldenga နှင့် မီဇိုအမျိုးသားများသည် ၎င်းတို့၏ တော်လှန်ရေး ဖြစ်သော လွတ်လပ်မည့် မီဇိုးနိုင်ငံထူထောင်ရေးပန်းတိုင်သည် ရောက်ရှိနိုင်မည် မဟုတ်ကြောင်း သိရှိလာ သောအခါ အိန္ဒိယဝန်ကြီးချုပ် India Gandhi နှင့် အပေးအယူပြုလုပ်ကာ မီဇိုရမ်းပြည်နယ်ကိုသာ ရယူထူ ထောင်ခဲ့ကြသည်။ ဤသို့ဖြင့် ကူကီးလူမျိုးတို့၏ ကူကီးတော်လှန်ရေးနှင့် ကူကီးပိုင်နယ်မြေများသည် မဟာ မိတ်တို့၏ တော်လှန်ရေးကတိသစ္စာ ဖောက်ဖျက်ခဲ့မှုကြောင့် ကျရှုံးခြင်းနှင့်အတူ ချန်ရစ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ (Ref: ကူကီးချင်းဝီကီလိဒ်)

တောင်ဇလပ်တို့ရဲ့သခင်

 

 တားလို့ရရင်တောင်
ဇလပ်ပန်းရဲ့ သခင် Chin သွေးကိုတော့
ဘယ်အရာကမှ တားလို့ရမည်မဟုတ်။
ရန်သူဟာ ရန်သူ၊ သွေးကြွေးဟာသွေးကြွေး၊
အမှန်တရားနဲ့ပတ်သက်လာရင် ချင်းတွေ
အရှုံးပေးရိုးထုံးစံမရှိ။
ငရဲသွားမယ့်နေ့မရောက်ခင်လေး
မိုးကောင်းတုန်းရွာထားကြပေါ့ မအလခွေးတွေ။
တောင်ဇလပ်တို့ရဲ့သခင် တူမီးရဲ့အရှင်
Chin တူမီးအာဇာနည်အား အလေးပြုပါ၏။
17/3/2022